موضوع تحقیق:((سیل -امواج-مد))

موضوع تحقیق:((سیل -امواج-مد))

برای مشاهده به ادامه مطلب بروید

سیل و امواج مد

اغلب سیل‎ها در اثر بارندگی شدید، آب شدن برفها و تکه یخ‎های بزرگ و یا طغیان رودخانه‎ها جاری می‎شوند. بعضی از رودخانه‎ها هر ساله به طور منظم طغیان می‎کنند و از گزارش‎های سالهای گذشته می‎توان زمان وقوع و ارتفاع بالاآمدن آب را پیش‎بین یکرد. سیل‎های غیرقابل پیش‎بینی در اثر باران‎های سیل‎آسای غیرطبیعی روی زمین لخت، خیس و یا یخ‎زده جاری می‎شوند. بعضی سیل‎ها در اثر امواج کنار دریا جاری می‎شوند. در یک موج مدی توده عظیمی از آب دریا، که گاه 6 تا 9 متر ارتفاع دارد، ناحیه‎ گسترده‎ای از زمین ساحلی را که ممکن است حد آن به 80 تا 100 کیلومتری کناره دریا برسد فرا می‎گیرد. اغلب این امواج مد دریا در اثر زلزله‎های زیر دریایی اتفاق می‎افتند ولی گاهی به دنبال طوفان نیز حادث می‎شوند.

   مناطقی که خاک‎های چسبنده و بدون پوش گیاهی دارند برای ایجاد سیل بسیار مستعد هستند دانه‎های باران بر اثرضربه به خاک باعث به هم فشردگی و چسبندگی لایه سطح‎رویی خاک شده و از قدرت جذب خاک و نفوذ آب در عمق خاک می‎کاهد و به همین علت آب بارندگی در خاک نفوذ نکرده و جاری می‎شود و در همین حال شدت ضربات باران باعث حرکت دانه‎های خاک شده و این دانه‎ها را همراه خود به حرکت در می‎آورد و معلق شدن این ذرات خاک باعث زیاد شدن حجم آب جاری شده می‎گردد.

   این آبهای گل‎آلود حوضه‎های کوچک، در حوضه خود اگر نیروی کوچکی به شمار آیند با پیوستن به هم و تشکیل حوضه‎های بزرگ و زیاد شدن حجم جاری قدرت مخربی را به وجود می‎آورند که در نهایت سبب خسارات مالی و جانی فراوان می‎گردند.

   بعضی اوقات بعد از یک بارندگی شدید کوتاه مدت، در سطح حوضه آبریز و یا در یک قسمت اعظم از حوضه، باعث بوقوع پیوستن سیل می‎شود این بارندگی‎های دوم همیشه باعث سیل‎های وحشتناک و تخریب‎گی شده است. از بارندگی‎هایی که باعث سیل یم‎شود یکی هم بارندگی‎های خارج از فصل می‎باشد (مانند بارندگی‎های تابستانی) در تابستان رودخانه‎ها در حد کامل جای هستند، دیگر این که به علت گرم بودن خاک و اختفای هوای گرم مرطوب در حفره‎های خاک، باران شدید تابستانی نمی‎تواند در روزنه‎های خاک نفوذ کند و ناچاراً جاری می‎شود و سیل و طغیان بوجود می‎آید.

   عامل دیگری که در بروز سیل مؤثر می‎باشد شکسته شدن سدها و آب‎بندها است، که بر اثر سهل‎‎انگاری فنی و یا عوارض زمینی چون زلزله بوجود می‎آید و یا خرابی آب بندهای طبیعی که بر اثر ریزش کوه و بسته شدن گذرگاه آب حوضه آبریز دریاچه‎‎ای را تشکیل اده و بر اثر فشار زیاد آب سد از هم می‎پاشد نیز عامل دیگری از عوامل بروز سیل می‎باشد.

   یکی دیگر از عوامل بروز، شکسته شدن سدهای یخی می‎باشد. مکانیسم عمل بدین صورت است که وقتی رودخانه مقدار زیادی یخ از مناطق کوهستانی را همراه می‎آورد، پس از کاهش سرعت جریان، یخ‎ها به هم پیوسته و اولین شبکه یخی را تشکیل می‎دهند و با پیوستن دیگر یخ‎ها به صورت دیواره‎‎ای در شکاف به دام افتاده و سد یخی تشکیل می‎شود. شکسته شدن این دیوار بر اثر گرما یا فشار باعث سرازیر شدن آب جمع شده می‎گردد. ذوب سریع برف و یخ نیز عامل مهم دیگی در بروز سیل می‎باشد. برف معمولاً در کوهها بیشتر بوده و از فصل بهار به تدریج ذوب می‎شود، برف به علت نیاز بیشتر به گرما نمی‎تواند یکباره ذوب شود و برای ذوب هرگرم برف بیش از79 کالری حرارت لازم است. این مقدار کالری بیشتر از گرمای خورشید و یا بادهای گرم مداوم تأمین می‎شود. گاهی این ذوب به همراه بارندگی‎های شدید، طغیان رودخانه‎ها را سبب می‎گردد. فعالیت‎های آتشفشانی نیز باعث ذوب سریع برف کوهها و سیل آتی و پرحجم می‎شود.

  تفاوت سیل با طغیان

سیل حرکت آب به صورتی که هر چه در مسیر خود دارد را به همراه ببرد و طغیان به سکون این آبها و پیوستن آن به آب رودخانه‎ها، دریاچه‎ها و در نتیجه بالاآمدن سطح آبهای جاری و زیر آب رفتن مناطق مسکونی و کشاورزی گفته می‎شود. معمولاً طغیان در پی سیل بوده و به همین علت هر دو را به یک معنی به کار می‎گیرند.

  معمولاً سیل در اثر عوامل زیر ایجاد می‎شود:

  1.    ریزش سریع نزولات آسمانی و عدم گنجایش محل نزول.

  2.    عدم نفوذپذیری زمین محل و ذوب سریع برف‎ها.

  3.    عدم گنجایش و عدم طراحی صحیح مسیر رودخانه‎ و سیل‎ها

  4.    عدم استفاده از سیل بند و دیوارهای محافظ در مناطق سیل‎خیز

  5.    عدم گنجایش صخره‎ها و جوی‎ها جهت عبور آب درمناطق شهری و مسدود شدن رودخانه‎ به علت ریزش  کوه

  6.     عدم لایروبی رودخانه و تجمع رسوبات سنگین و غیرطبیعی پشت سدها.

  7.    خرابی سیل‎بندها، سدها و مخازن آب.

  سیلا‎ب‎ها بر دو گونه‎اند:

1.    سیلاب‎ها آرام : که در اثر افزایش حجم ناگهانی آب رودخانه‎ها و دریاچه‎ها در اثر بارندگی در طی روزها و هفته‎ها ایجاد می‎شود.

2.  سیلاب‎های ناگهانی : که در اثر افزایش حجم آب رودخانه‎ها و دریاچه‎ها ایجاد شده و با خود مرگ و مصدومیت افراد و تخریب منازل را به همراه دارد. این سیلاب‎ها ممکن است بر اثر باران‎های سیل‎آسا، گردباد تخریب دیوارهای سد و ذوب شدن سریع یخ به وجود آید.

 مهم‎ترین خسارات سیل

تخریب پل‎ها، تخریب جاده‎ها، تخریب زمین‎های کشاورزی، تخریب چاه‎ها و قنات‎ها و تخریب بندها و سدها، تخریب منازل مسکونی ازدیاد ناقلین (مالاریا)، آلودگی آب، از بین رفتن محصولات و حیوانات اهلی (سوء تغذیه) آسیب به مکان‎های بهداشتی و ارتباطی.

   زیان‎های ناشی از سیل مربوط به پوشیده شدن زمین از آب و نیز فشار خود آب است. سیل ممکن است لوله‎های آب یا فاضلا را جابه‎جا کند. در یک مورد، 5 کیلومتر از یک لوله 90 سانتی‎متری آب را سیل با خود برده است.

   ممکن است تأسیسات تصفیه آب و تلمبه خانه‎ها زیر آب فرو روند و گل و لای داخل تلمبه‎ها، موتورها و سایر تجهیزات شوند که این امر سبب تعمیرات گران و وقت‎گیری خواهد شد. آسیب ساختمان‎های محافظ چاه‎ها و چشمه‎ها ممکن است منجر به آلودگی آب آشامیدنی شود. تأسیسات تصفیه فاضلاب و لوله‎های خروج فاضلاب بیشتردر معرض صدمات سیل قرار می‎گیرد. پس زدن آب در لوله‎های فاضلاب بیشتر در معرض صدمات سیل قرار می‎گیرند. پس زدن آب در لوله‎های فاضلاب سبب سرریز شدن آدمروها، مخازن فضولات و چاه‎های فاضلاب می‎شود. به علت بالا آمدن سطح آب انواع زباله در نقاط مختلف پخش می‎شوند که جمع‎آوری و دفع آنها مشکل مهمی ایجاد می‎کند. جمع شدن زباه و فضولات سبب افزایش مگس و جوندگان می‎شود. دفن مردگان و زیر خاک کردن لاشه حیوانات مرده مواقعی مشکل فوری و مهمی را به وجود می‎آورد.

   شگفت این که هنگام وقوع سیل خطر آتش‎سوزی نیز افزایش می‎یابد. بالا آمدن سطح آب ممکن است سبب واژگون شدن مخازن نفت یا بنزین شود و یا ورود آب به مخازن برگ مواد سوتی سبب پخش شدن آنها در منطقه وسیعی گردد. اگر جرقه‎ای به این مواد سوختی برسد آتش به سرعت همه جا را فرا می‎گیرد، زیرا اشغال شناور در سطح آب و سایر اشیاء معمولاً همگی مواد قابل اشتغال‎اند. گاه اتصال در شبکه برق ساختمان‎هایی که زیر آب رفته‎اند،‌باعث آتش‎سوزی و برق‎گرفتگی می‎شود. تأسیسات بهسازی مناطق ساحلی ممکن است به هنگام هجوم این امواج ویران شوند و یا در اثر شسته شدن زمین و فرو ریختن آن، در معرض صدمه قرار گیرند.

   این حوادث ممکن است موجب مرگ و میر فراوان ولی تعداد محدودتر، مجروح گردند، علل عمده بیماری و مرگ‎ها اصولاً در اثر غرق شدن، برق‎گرفتگی، عفونت‎های حاد تنفسی، حیوان گزیدگی و زخم‎ها و در بین ضعیف‎ترین افراد جامعه اتفاق می‎افتد. در طوفان‎های استوایی و یورش امواج خروشان، در نوامبر 1977 که تعداد 70000 نفر را در آندارپرادش هند مورد تهاجم قرار داد، حداقل تعداد 10000 نفر کشته و فقط 177 نفر مجروح غالباً دارای شکستگی پا و بازو بر جای گذاشت.

   در ایران گرچه در بسیاری از نقاط بارندگی کم است اما در بیشتر مناطق ممکن است 60 درصد بارندگی سالیانه در یک شبانه روز رخ دهد. همین عامل به همراه شیب‎های تند کوهستانی البرز و زاگرس – که شهرهای ما را در دامنه خود جای داده‎اند – باعث شده است که بروز سیل یکی از نگرانی‎های عده – تقریباً در تمام فصول سال – باشد. سیل در ایران به دلیل ویژگی‎های زمین‎شناسی و تخریب‎های زیست‎ محیطی بسیار آلوده بوده و گل و لای زیادی به همراه دارد. به همین دلیل نیز اغلب سیلاب‎ها در ایران، خسارات زیادی وارد می‎کنند. سیل روزانه 200 میلیون تومان زبان به اقتصاد ملی وارد می‎سازد.

   طبق یکی از گزارشهای طرح ملی آمادگی و کنترل سوانح طبیعی کشور ایران در 25 سال گذشته یا 967 سیل روبرو بوده که از این میان 117 سیل بسیار مهم و یا خسارات و تلفات فراوان همراه بوده است. طی این سالها به طور متوسط با 39 سیل در سال، 916 میلیارد و 200 میلیون تومان به کشور خسارت وارد شده است که متوسط خسارت سالانه 36 میلیارد و 600 میلیون تومان بوده است. طی 25 سال گذشته (از 1351 تا 1375) 5/42 میلیون نفر از جمعیت کشور تحت تأثیر سیل بوده‎اند. طی این مدت دو میلیون و 892 هزار و 400 نفر بی‎خانمان شده و سالانه به طور متوسط 500 واحد مسکونی ویران و یا آسیب دیه است. در گزارش دیگری از ستاد حوادث غیر مترقبه کشور آمده است که فقط در سال 1370 در کشور 61 سیل و 27 زلزله رخ داده است.

   خانه‎سازی در حریم رودخانه‎ها، آن هم با مصالح نامناسب علت اصلی خسارات سیل در بسیاری از شهرهای کشور بوده است. در شهرهای بسیاری از کشورها که از لحاظ وجود رودخانه شرایط مشابهی با ما دارند، به دلیل پر ارزش بودن زمین و یا به جهت استفاده از زیبایی رودخانه، خانه‎هایی زیادی بر ساحل رودخانه‎ها ساخته می‎شوند اما تدابیر کارشناسی ظریفی نیز جهت پیش‎بینی خطرات سیل به کار می‎رود. اغلب درچنین شهرهایی هیچگاه مجوز زیرزمین به ساخت و سازها تعلق نمی‎گیرد.

   خانه‎ها به گونه‎ای ساخته می‎شوند که آب بتواند به راحتی از زیربنا عبور نماید. دادن مجوز ساخت زیرزمین در ساختمان‎هایی که در نزدیکی مسیر و یا سواحل رودخانه‎ها بنا می‎شوند، توسعه بی‎رویه شهر که به دلیل تغییر سطح پوشش زمین، قابلیت نفوذپذیری آن را از بین می‎برد، تنگ کردن مجاری و مسیرهای مهم شهرها  بتون کردن آنها که شتاب آب را بالا می‎برد، پمپاژ کردن آب به ارتفاعات بالا که به رانش زمین حساس هستند و ... از جمله اشتباهات مدیریتی هستند که شهرداریها و مدیران شهری نباید مرتکب آنها شوند.

  اقدامات قبل از وقوع سیل

1.       لزوم رعایت اصول و ضوابط مهندسی رودخانه در احداث پل‎ها مطابق استاندارد.

2.       مطالعه و اجرای طرح‎های سیستم‎ هشدار سیل (مناطق پرجمعیت، کوهستانی و رودخانه‎های بزرگ).

3.       حفاظت و جلوگیری از دخل و تصرف غیرمجاز در بستر رودخانه‎ها و مسیل‎ها.

4.       پاکسازی و دفع انباشته‎های طبیعی و مصنوعی در محدوده پل‎ها و زیرگذرها با هماهنگی شرکت‎های آب منطقه‎ای.

5.       لزوم استفاده از کارشناسان شرکت‎های آب منطقه‎ای در هنگام بروز سیلاب به منظور ثبت آمار و خسارات سیلاب‎ و یکنواخت‎سازی آمار و اطلاعات و استفاده از نظرات کارشناسی شرکت‎های آب منطقه‎ای در زمینه تحلیل علل بروز و تشدید سیل و چگونگی مقابله و کاهش خسارات در حین وقوع سیل.

6.       نصب تابلوهای هشدار سیل در مسیر رودخانه‎های سیل خیز (در نقاط خاص و مهم و با توجه به شرایط رودخانه‎ها و مسیر سیل‎ها).

7.       ایجاد نظام هشدار و مدیریت سیل (حوزه‎های کوچک و پرجمعیت کوهستانی – مناطق شهری – رودخانه‎های بزرگ).

8.       لزوم به کارگیری و توسعه نقش بیمه در سرمایه‎گذاری طرح‎های پیشگیری و جبران خسارات ناشی از سیل.

9.       ارایه خدمات آموزش عمومی از طریق جمعیت هلال‎احمر، آموزش و پرورش و رسانه‎های عمومی با هماهنگی کمیته‎های فرعی پیشگیری از سیل در استانها.

10.   اصلاح بستر رودخانه‎ها:

الف) عریض کردن بستر رودخانه

ب) عمیق کردن در اثر لایروبی

ت) عریان کردن رودخانه از نباتات

ث) تسطیح رودخانه‎ها

ج) تصحیح مسیر برای کم کردن طول رودخانه

11.   ایجاد سیل برگردان:

الف) ایجاد دیواره‎ها در کنار رودخانه‎ها.

ب) کندن کانال‎های عرضی و موانع در مسیر سیل.

پ) منحرف کردن آبهای تجمع شده به مناطق دیگر.

ت) ایجاد سیل شکن در دره‎ها برای جلوگیری از تجمع آب.

12.   ایجاد و ساخت سدها و آب بندها: بهترین چاره‎ است که می‎توان در تولید برق و آبیاری از آن استفاده کرد.

13.   حفاظت از بستر رودخانه‎ها: در حوضه‎های مرتفع با استفاده از مصالح ساختمانی.

14.   حفاظت بیولوژیکی : عدم کاشت درخت در کنار رودخانه‎ها و ایجاد پوشش گیاهی و جنگل‎ها برای کم کردن سرعت قطرات باران.

15.   ایجاد سرعت شکن‎های بتونی و سنگی در مسیر بستر رودخانه‎ها و مسیر سیلاب‎ها

  اقدامات هنگام سیل

1.       همیشه و همه جا اصل خونسردی را حفظ کنید.

2.       برای اطلاع از وضعیت و گرفتن دستورات لازم به رادیو، تلویزیون و یا اعلام بلندگوهای عمومی گوش دهید در صورتی که دستور تخلیه داده شد فوراً این کار انجام دهید.

3.       وسیله روشنایی تهیه کنید (چراغ قوه، شمع و ...)

4.       به سرعت کمی غذا و آب ذخیره کنید. (ممکن است منابع آب آلوده گردد و مواد غذایی یافت نشود) و از مصرف مواد غذایی در تماس با سیل و فاقد ظرف ضد آب خودداری شود. از غذاهای کنسرو شده سالم استفاده نمایید.

5.       در خارج از منزل مواظب سیم‎های برق که روزی زمین افتاده (خصوصا در آب) باشید تا دچار برق‎زدگی نشوید.

6.       در هنگام رانندگی مراقب شیب‎ها و پیچ‎های جاده باشید به آرامی و با خونسردی رانندگی کنید (ترمزها بخوبی کار نمی‎کند).

7.       اگر خانه شما در محل مرتفعی است و خطر آب گرفتگی شما را تهدید نمی‎کند نیاز به خروج از منزل نمی‎باشد.

8.       جریان برق، آب و گاز را برای اجتناب از آتش‎سوزی و برق‎گرفتگی و انفجار قطع کنید.

9.       در صورت ترک خانه اشیاء گران قیمت را به محل‎های بالاتری در منزل ببرید درها را قفل کنید.

10.   مناطق کم ارتفاع را سریعا ترک نمایید.

11.   به نقطه مرتفعی دور از رودخانه‎ها، نهرها و زهکشی بروید.

12.   از فاضلاب‎ها و جویبارهای به ظاهر آرام دوری نمایید. و از ورود به جریان پرشتاب آب بدون توجه به قابلیت شناگری که خطر غرق شدن را به دنبال دارد، اجتناب کنید.

13.   سیلاب‎هایی که سطح جاده و پل‎ها را پوشانده است دارای قدرت مافوق تصور است.

14.   راه‎رفتن و یا رانندگی در سیلاب خطرناک‎ترین کاری است که ممکن است انجام دهید.

15.   وسایل نقلیه، حیوانات مزرعه و اشیاء قابل حمل و نقل را به نزدیکترین محل مرتفع انتقال داده شود. خودروها و وسایل نقلیه محل‎های امنی در مقابل سیل نمی‎باشد زیرا خودرو ممکن است در آب جاری از کار بیافتد و یا توسط آب حرکت داده و برده شود.

16.   حشره‎کش‎ها را از آب دوری کنید چون امکان دارد آلودگی خطرناکی را موجب شود.

17.   هیچ‎گاه به تنهایی در یک ناحیه سیل‎زده، به این طرف و آن طرف ندوید.

18.   آبهای جمع شده در گودال‎های مناسب برای رشد حشرات بخصوص پشه‎ها می‎باشد. لذا از توری در محل اقامت استفاده گردد و پوشاک آستین بلند و چکمه‎های ساق بلند بپوشید.